نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقی و شخصیت در پیشبینی ناامیدی دانشجویان

Transcript

1 / 761 فصلنامه اخالق پزشكي نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقی و شخصیت در پیشبینی چکیده 1 فرهاد خرمائی 2 اعظم فرمانی 3 اسماعیل سلطانی ناامیدی به عنوان یک عامل شناختی که با انتظارات منفی در مورد آینده مشخص میشود در شالوده انواع مختلف اختالالت روانی مشاهده شده است. از پژوهش هدف حاضر بررسی نقش مؤلفههای صبر به عنوان فضایل اخالقی و ویژگیهای شخصیتی به ویژه مؤلفههای اخالقی شخصیت در پیشبینی میزان بود. تعداد 115 دانشجوی دانشگاه شیراز به وسیله نمونهگیری خوشهای به روش تناسب احتمالی با اندازه انتخاب و با تکمیل پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت )فرم کوتاه( مقیاس صبر و پرسشنامه ناامیدی در این پژوهش شرکت کردند. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان نشان داد که پنج عامل بزرگ شخصیت پیشبینیکننده ناامیدی و خردهمقیاسهای آن بوده است. همچنین مؤلفههای صبر نمره کل ناامیدی و خردهمقیاسهای آن را به طور منفی پیشبینی کردند. ترکیب پنج عامل بزرگ شخصیت و ناامیدی و خردهمقیاسهای آن بوده است. مؤلفههای صبر نیز پیشبینیکننده کل نمره 1. دکترای روانشناسی تربیتی استادیار دانشگاه شیراز شیراز ایران. )نویسنده مسؤول( پست الکترونیک: khormaee_78@yahoo.com 2. دانشجوی دکتری تخصصی روانشناسی دانشگاه پیام نور تهران تهران ایران. 3. دانشجوی دکترای روانشناسی بالینی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران ایران. نوع مقاله: پژوهشی تاریخ دریافت مقاله: 1332/11/11 تاریخ پذیرش مقاله: 1333/2/12

2 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني / 761 فصلنامه اخالق پزشكي در تبیین یافتههای پژوهش حاضر میتوان اینگونه نتیجهگیری کرد که عوامل شخصیتی از جمله مؤلفه اخالقی شخصیت مانند وظیفهگرایی یا وجدان و مؤلفههای صبر متغیرهای مهمی در پیشبینی ناامیدی هستند. بنابراین در درمان افسردگی و ناامیدی توجه به این دو سازه روانشناختی اخالقی با اهمیت است. واژگان کلیدی ناامیدی مؤلفهه یا صبر ویژگیهای شخصیتی پنج عامل بزرگ شخصیت اخالق

3 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني / 761 فصلنامه اخالق پزشكي مقدمه اخالق که میباشد مجموعهای از بایدها و نبایدها و جزء فطریات و بدیهیات عقلی بشر یکی از مهم ترین هدفهای پیامبران است همچنان که رسول مکرم اسالم )ص( میفرمایند: «إن ما ب ع ثت ال ت م م مکار م األخالق من برانگیخته شدم تا اخالق نیکو را پایان بخشم«. )بحاراالنوار ج 15( بنابراین پیامبر اکرم )ص( هدف بعثت خویش را تکمیل مکرمتهای اخالقی بیان کردهاند زیرا اعتال و سعادت انسانها مستلزم پایبندی و آراستگی به اخالق الهی است. اهتمام و توجه قرآن کریم به اخالق و تأکید پیامبران و ائمه دین بر متخلقشدن به آن نشاندهنده نقش مهم آن در زندگی فردی و اجتماعی انسان است. تجربه تاریخی بشر گویای این است که هر جامعهای که از ارزشهای اخالقی فاصله بگیرد و به پاس داشت نظری و عملی آن اهتمام نورزد متحمل خسارتهای جبرانناپذیر میشود و شاهد فاجعه اسفبار انسانی خواهد بود و به انحطاط کشیده خواهد شد. ش.( )مشایخیپور 1331 اخالق فردی و اجتماعی مشتمل بر مباحثی مانند تواضع سخاوت نظم حسن خلق سادهزیستی عدالتورزی حقمداری و... میباشد. صبر نیز یکی از موضوعات بسیار کلیدی در علم اخالق به شمار میرود. صبر از جمله مفاهیم اخالقی است که در اخالق اسالمی بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. معنای لغوی صبر»حبس و نگهداری«است. با توجه به معنای لغوی صبر و با اینکه توجه به لحاظ کردهاند صبر را دانشمندان اخالق در تعریف اصطالحی صبر معنای لغوی آن را میتوان اینگونه تعریف کرد: صبر نگهداری و کنترل نفس در حالت خاصی است که سبب پایداری در انجام کارهای سخت تحمل سختیها و مشکالت و کنترل تکانههای شهوانی و پرخاشگری میشود ش.( )نوری مؤلفههای صبر عبارت از متعالیشدن شکیبایی رضایت استقامت و

4 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني درنگ هستند. )خرمائی و همکاران زیر چاپ( این سازه دینی روانشناختی پیامدهای مختلفی در زندگی به همراه دارد که از میان این پیامدها میتوان به مقابله با فشار روانی از طریق ایجاد توازن بین منابع درونی و محیطی موفقیت در تحصیل شغل و روابط اجتماعی مهار هیجان خشم و غریزه جنسی دینداری )نوری 1331 ش.( ایجاد تعادل روانی در افراد و ممانعت از افراط و تفریط در کارها تربیت نفس افزایش تحمل در مقابل سختیها پیداکردن معنی در سختیها و گرفتاریها پرورش روحانی ایجاد توانایی در کنترل و مدیریت هیجانات و احساسات فرد و ممانعت از ایجاد تأثیرات روان تنی اضطراب اشاره کرد ش.( )ایزدی طامه و همکاران عالوه بر آنچه که در مورد فواید و آثار صبر ذکر شد میتوان یکی دیگر از مهمترین پیامدهای صبر را تقویت امید در فرد دانست. همانگونه که فضایل اخالقی پیامدهای مثبتی را در زندگی فرد به ارمغان میآورند صبر نیز به عنوان یک فضیلت ارزشمند اخالقی با افزایش امید در فرد همراه است. امید نمادی از ابعاد روحی است که با سالمت روحی و جسمی فرد ارتباط دارد. امید توانایی باورداشتن به احساس بهتر در مورد آینده است. )پورغزنین و همکاران 1331 ش.( نقطه مخالف امید ناامیدی است و ناامیدی از مظاهر اصلی افسردگی میباشد. )گودرزی 1331 ش.( در قرآن و سایر منابع دینی بر ممنوعیت یاس و ناامیدی و تأثیر امید بر کاهش افسردگی اشاره شده است. به عنوان مثال»و ال ت یأ س وا م ن ر و ح الل ه إ ن ه ال ییأ س م ن ر و ح الل ه إ ال ال ق و م ال ک اف ر ون از رحمت خدا نومید مباشید زیرا جز گروه کافران کسی از رحمت خدا نومید نمیشود«. با توجه )یوسف: 31( به آنچه ذکر شد در پژوهش حاضر موضوع ناامیدی و ارتباط آن با صبر به عنوان یک فضیلت اخالقی مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهشهای مختلفی اهمیت و کارآمدی صبر را در کاهش اضطراب و افسردگی )ثابت 1331 ش.( کاهش

5 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني / 717 فصلنامه اخالق پزشكي پرخاشگری و انتخاب راهبردهای مقابلهای بررسی قرار دادهاند. همچنین دیگر پژوهشها ربانی 1331 ش. رزم زن 1331 ش. شریفی 1332 ش.( )ایزدی طامه و همکاران 1333 ش.( )شکوفه فرد و متغیرهای روانشناختی پرداختهاند. به عنوان مثال پژوهش حقجو 1331 همکاران مورد ش. به بررسی ارتباط صبر با دیگر )1331 ش.( داد که مؤلفههای صبر توانایی پیشبینی افکار خودکشی را دارد. کالنتری نشان داد که میان افراد افسرده مضطرب و بهنجار از نظر مؤلفهه یا معناداری وجود دارد. پژوهش کیهانفر راهبردهای ا مقابلهی نشان )1331 ش.( )1333 ش.( استرس نشان داد که همه مجدد رابطه مثبت معنادار و با فرار اجتناب رابطه همچنین مؤلفههای شکیبایی و رضایت پیشبینیکننده استقامت پیشبینیکننده شد به نظر مثبت راهبردهای مقابلهای میرسد ناامیدی با صبر همبستگی صبر تفاوت در مورد ارتباط میان صبر و مؤلفههای صبر با راهبرد ارزیابی دارد منفی معنادار نشان دادند. منفی راهبردهای مقابلهای و بودند. با توجه به آنچه مطرح اما پژوهشها در این زمینه بسیار اندک میباشد. از معدود پژوهشهای صورتگرفته در این زمینه میتوان به مطالعه غباری بناب و خدایاریفرد بود. )1313 ش.( اشاره کرد. نتایج پژوهش این محققین نشان داد که رابطه معناداری میان صبر و امیدواری در شرایط ناگوار وجود دارد. دومین هدف این پژوهش بررسی ارتباط میان ویژگیهای شخصیتی و ناامیدی شخصیت به مجموعه ویژگیهایی اطالق برخوردار است و تعیینکننده )افکار عواطف و اعمال( افراد میشود که از ثبات و پایداری تشابهات و تفاوتها در رفتارهای روانشناختی میباشد. م.( 1335 )مدی در این پژوهش برای ارزیابی شخصیت از مدل پنج عامل بزرگ شخصیت استفاده شده است. این مدل فرض میکند که آنچه روانشناسان با اصطالح شخصیت توصیف میتوان در مدل پنج عامل بزرگ شخصیت خالصه کرد. میکنند را )خرمائی 1331 ش.( پنج

6 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني عامل بزرگ شخصیت عبارت 3 برونگرایی 2 1 از وظیفهگرایی )وجدان( روان نژندگرایی 1 1 گشودگی در تجربه و توافقپذیری پژوهشهای مختلف مورد تأیید قرار گرفته است. م. گلدبرگ 1332 م.( هستند. این پنج عامل در )کوستا و همکاران 1331 و 1332 در این میان وظیفهگرایی )وجدان( و توافقپذیری به عنوان مؤلفههای اخالقی مورد تأکید قرار میگیرد. شایستگی نظم و ترتیب وظیفهشناسی تالش برای موفقیت خویشتنداری و محتاطبودن از جمله رویههایی است که در وظیفهگرایی یا وجدان مورد ارزیابی قرار میگیرد و از خودگذشتگی اعتماد رکگویی نوع دوستی فروتنی صداقت و دل رحمی رویههای مورد توافقپذیری هستند. )خرمائی 1331 ش.( پژوهشهای مختلف نشاندهنده ارتباط میان در تأکید شخصیت و ناامیدی بودهاند. بررسی این پژوهشها نشان میدهد که از میان پنج عامل بزرگ شخصیت عوامل برونگرایی روان نژندگرایی و وظیفهگرایی )وجدان( بیشترین همبستگی را با ناامیدی نشان میدهند و کانر کانول و کاکس پیشبینیکننده )2111 م.( آن هستند. به عنوان مثال دوبرستین ارتباط میان شخصیت و ناامیدی را در بیماران افسرده 11 سال به باال مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که ناامیدی با نمرات پایین در برونگرایی و جنبههای خاص برونگرایی )عواطف مثبت پایین( و روان نژندگرایی )خودآگاهی پایین تکانشگری باال( ارتباط دارد. همچنین چیکوتا و استیلز )2111 م.( در پژوهشی نشان دادند که روان نژندگرایی به طور مثبت و برونگرایی به طور منفی پیشبینیکننده ناامیدی میباشد. در ایران نیز بیرامی اقبالی و قلیزاده ناامیدی )1331 ش.( در مطالعهای بر روی دانشجویان نشان دادند به صورت مثبت به وسیله روان نژندگرایی و به صورت منفی به وسیله

7 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني برونگرایی و وظیفهگرایی )وجدان( پیشبینی میشود. پژوهشهای ولتینگ a( 1333 م.( و ولتینگ b( 1333 م.( عالوه بر این بعضی از پژوهشها 1331 م. عاشوری و همکاران 1333 ش.( نیز تأییدکننده این ارتباط میباشد. )تسو و همکاران 2111 م. دوبرستین و همکاران نشان دادهاند که عامل شخصیتی گشودگی در تجربه نیز ناامیدی را به طور منفی پیشبینی میکند اما این پژوهشها بر روی متغیر افکار خودکشی صورت گرفته و ارتباط معنادار گشودگی در تجربه و خرده مقیاس نومیدی و احساس حقارت که یکی از خرده مقیاسهای مقیاس افکار خودکشی است را نشان دادهاند. در مورد نقش عامل شخصیتی توافقپذیری در پیشبینی ناامیدی شواهد قاطعی وجود ندارد اما پژوهش ولتینگ نشان )a 1333 م.( داد که این عامل توانایی پیشبینی ناامیدی را ندارد. با توجه به آنچه که مطرح شد لزوم پژوهش در زمینه ناامیدی و عوامل مرتبط با آن به منظور درمان و پیشگیری از بروز آن در جمعیتهای مختلف ضروری میباشد. همانگونه که ذکر شد دو عامل مرتبط با ناامیدی ویژگیهای شخصیتی و صبر میباشند. بیشتر پژوهشهای صورتگرفته در مورد ارتباط میان ویژگیهای شخصیتی و ناامیدی بر روی جمعیتهای بالینی بوده است و پژوهش در مورد ارتباط میان این دو سازه در جمعیتهای غیر بالینی اندک میباشد. بنابراین بررسی ارتباط میان این دو سازه در جمعیت غیر بالینی ضروری است. از اهداف پژوهش حاضر بررسی نقش پنج عامل بزرگ شخصیت در پیشبینی بود. همچنین علیرغم اهمیت پژوهش در زمینه ارتباط میان صبر و ناامیدی پژوهش در این زمینه بسیار اندک است. در نتیجه هدف دیگر این پژوهش بررسی نقش مؤلفههای صبر به عنوان فضایل اخالقی در پیشبینی ناامیدی

8 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني 1 دانشجویان بود. در پژوهش حاضر نقش ترکیبی ویژگیهای شخصیتی و مؤلفهه یا صبر در پیشبینی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. روش طرح پژوهش حاضر از نوع همبستگی میباشد. متغیرهای پیشبینیکننده )پیش بین( در این پژوهش پنج عامل بزرگ شخصیت و مؤلفههیا مؤلفههای صبر هستند. صبر شامل متعالیشدن شکیبایی رضایت استقامت و درنگ و پنج عامل بزرگ شخصیت نیز شامل روان نژندگرایی توافقپذیری وظیفهگرایی )وجدان( برونگرایی و گشودگی در تجربه میشود. همچنین متغیر پیشبینیشونده )مالک( ناامیدی میباشد. جامعه پژوهش دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه شیراز بودند که به وسیله 1 5 نمونهگیری خوشهای به روش تناسب احتمالی با اندازه 11 کالس از دانشکدههای ادبیات و علوم انسانی اقتصاد و علوم اجتماعی علوم تربیتی و روانشناسی حقوق و علوم سیاسی علوم و فنی و مهندسی انتخاب شدند. کلیه دانشجویان هر کالس مشارکتکنندگان در پژوهش بودند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش به منظور گردآوری دادهها به قرار زیر میباشد: مقیاس صبر: توسط خرمائی و همکاران این مقیاس با استفاده از )زیر چاپ( مؤلفههای قرآنی و روایتی صبر تهیه شده است. به عبارتی با استناد به مؤلفههای قرآنی صبر عبارتهایی طراحی شده و این عبارتها در قالب 21 گویه در مقیاس صبر آورده شده است. نتایج تحلیل عاملی مقیاس صبر به روش مؤلفههای اصلی همراه با چرخش واریماکس نشاندهنده وجود 1 مؤلفه صبر بود که به ترتیب متعالیشدن شکیبایی رضایت استقامت و درنگ نامگذاری شدند.

9 3 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني %12 مؤلفه 1 این از واریانس کل نمونه را توضیح دادند. همچنین نتایج همسانی درونی شواهدی مبنی بر روایی همگرا و افتراقی مقیاس صبر فراهم نمود. به منظور سنجش پایایی مقیاس صبر از روش محاسبه ضرایب آلفای کرونباخ استفاده شد. ضرایب آلفای کرونباخ برای خرده مقیاسها از 51/. تا 31/. بود و ضریب آلفای کرونباخ کل مقیاس نیز 35/. محاسبه شد. )خرمائی و همکاران زیر چاپ( 2 پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت )فرم کوتاه(: پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت توسط گلدبرگ )1333 م.( ساخته شد. در ایران خرمائی )1331 م.( روایی و پایایی این پرسشنامه را مورد بررسی قرار داد. خرمائی فرمانی سلطانی و شکرپور بر م.( )1332 گویههایی از پرسشنامه گلدبرگ اساس نتایج پژوهش خرمائی 1331( )1331 ش.( با انتخاب ش.( فرم کوتاهتری را از این پرسشنامه تهیه کردند. نتایج تحلیل عاملی این محققین نشاندهنده استقالل پنج عامل بزرگ شخصیت بوده است. همچنین از میان 1 گویه 21 گویه به علت عدم بارگذاری عاملی مناسب بر روی عامل مورد نظر حذف شدند و مجموع گویهها به 21 گویه تقلیل یافت. پنج عامل در مجموع 51/33 درصد واریانس کل نمونه را توضیح داده است. نتایج بررسی پایایی فرم کوتاه پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت نشان داد که ضرایب آلفا برای روان نژندگرایی و )وجدان( توافقپذیری 33/. و 31/. بوده است و در نهایت ضرایب آلفا برای عوامل گشودگی در تجربه به ترتیب 12/. و 53/. محاسبه شده است. وظیفهگرایی برونگرایی و 8 مقیاس ناامیدی بک : این مقیاس شامل 21 گویه است و در آن از آزمودنی خواسته میشود در مورد درست یا نادرستبودن گویهها در مورد خودش قضاوت نماید. کلید 3 گویه آزمون بر مبنای پاسخ»نادرست«و کلید 11 گویه دیگر بر مبنای پاسخ»درست«تنظیم شده است. نمرات گویهها بر اساس کلید جمع میشوند

10 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني / 716 فصلنامه اخالق پزشكي قرار ش.( تا یک نمره کلی برای میزان ناامیدی به دست آید. این نمره در دامنه صفر تا 21 میگیرد و نمرات باالتر نشاندهنده میباشد. بیشتر ناامیدی )گودرزی 1331 روایی و پایایی مقیاس ناامیدی بک در جمعیتهای مختلف مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج نشاندهنده ارزش بالینی قابل مالحظه این مقیاس بوده است م. دایس 1335 م. بک و همکاران 1333 م.( ش.( روایی و پایایی مقیاس ناامیدی در ایران خرمائی و همکاران )استید 1332( بک را در گروهی از دانشجویان دانشگاه شیراز مورد بررسی قرار دادند. نتایج این محققین بر اساس تحلیل عوامل نشاندهنده وجود دو عامل یأس در دستیابی به خواستهها )تردید و عدم اطمینان به آینده )اعتقاد نسبت به آیندهای در مورد آیندهای امیدوارکننده( ناامیدکننده( بود. ضریب آلفای کرونباخ خرده مقیاس یأس در دستیابی به خواستهها 11/. ضریب آلفای کرونباخ خرده مقیاس عدم شده است. اطمینان به آینده نیز ضریب آلفای کل و 11/. گزارش 31/. پرسشنامهها در کالس درس به طور تصادفی بین دانشجویان توزیع شد. قبل از اقدام به توزیع پرسشنامهها هماهنگیهای الزم با آموزش دانشکده و اساتید مربوطه به عمل آمد. برای ایجاد انگیزه در دانشجویان در شروع کار هدف پژوهش برای آنها توضیح داده شد. همچنین شرکت کلیه دانشجویان در پژوهش داوطلبانه بود. برای تجزیه و تحلیل دادهها در بخش آمار توصیفی از شاخصهای میانگین انحراف استاندارد و ضریب همبستگی پیرسون و در بخش آمار استنباطی از رگرسیون چندگانه همزمان در نرمافزار رایانهای SPSS 16 استفاده شده است.

11 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني یافتهها دامنه مشارکتکنندگان در پژوهش حاضر 115 نفر )313 دختر و 113 پسر( بودند. سنی آزمودنیها از 21 تا 13 سال و میانگین سنی آنها سال بود 21/33.)SD=1/53( جدول 1 توزیع گروه نمونه برحسب دانشکدههای مختلف و جنسیت دانشجویان را نشان میدهد. همچنین در جدول متغیرهای مورد مطالعه نشان داده شده است. 2 میانگین و انحراف استاندارد در این پژوهش با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون همبستگی میان متغیرهای مورد مطالعه محاسبه شد که نتایج آن در جدول 3 نشان داده شده است. بر طبق نتایج 3 جدول عامل روان نژندگرایی با نمره و خرده ناامیدی کل مقیاسهای آن همبستگی مثبت معنادار نشان داد )11/.> P ( اما توافقپذیری و وظیفهگرایی با نمره کل ناامیدی و خرده مقیاسهای آن همبستگی منفی معنادار نشان دادند )11/.> P (. همچنین همبستگی میان برونگرایی و نمره کل ناامیدی P <( ) و خرده مقیاس اعتقاد نسبت به آیندهای ناامیدکننده )11/.> P( منفی و معنادار بود. سرانجام اینکه عامل گشودگی در تجربه تنها با خرده مقیاس تردید آیندهای در مورد همانگونه که در امیدوارکننده همبستگی منفی معنادار نشان داد )11/.>P(. جدول میشود میان صبر و پنج 3 مؤلفه در مورد همبستگی میان صبر و آن با نمره همبستگی منفی معنادار وجود دارد )11/.> P(. ناامیدی کل مشاهده ناامیدی و خرده مقیاسهای آن با توجه به اهداف پژوهش حاضر در بخش آمار استنباطی از تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان استفاده شده عوامل روان نژندگرایی )111/.>P است. همانگونه که در جدول 1 31/.=β( و توافقپذیری مشاهده P<( میشود 12/.- =β( توانستند نمره کل ناامیدی را پیشبینی کنند. این عوامل در مجموع %15 از

12 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني واریانس نمونه را تبیین نمودند. )11/.>P بر طبق نتایج جدول 1 تنها عامل 12/.-=β( توانست خرده مقیاس تردید در مورد آیندهای توافقپذیری امیدوارکننده را پیشبینی کند. این عامل %2 از واریانس کل نمونه را پیشبینی نمود. جدول 5 نشان میدهد که عوامل روان نژندگرایی )111/.>P 32/.=β( P<( ) P< 13/.-=β( وظیفهگرایی )111/.>P و 15/.-=β( 13/.-=β( خرده مقیاس اعتقاد نسبت به آیندهای توافقپذیری برونگرایی ناامیدکننده را پیشبینی نمودند. این عوامل در مجموع %21 واریانس کل نمونه را تبیین کردند. همانگونه که نتایج جدول مؤلفههیا میدهد نشان 1 متعالیشدن 1( P< )β=-./23 رضایت 1( )11/.>P و استقامت 21/.-=β( > P )β= نمره کل ناامیدی را به صورت منفی پیشبینی کردند. در مجموع این عوامل 21 درصد از واریانس کل نمونه را تبیین نمودند. متعالیشدن بر طبق نتایج جدول 3 )111/.>P P< 1( شکیبایی )β=-./21 P<1( آیندهای مؤلفهه یا 33/.-=β( و رضایت 13/.-=β( توانستند به طور منفی خرده مقیاس تردید در مورد امیدوارکننده را پیشبینی کنند. در مجموع این عوامل %11 واریانس نمونه را تبیین نمودند. همانگونه که نتایج جدول 3 نشان میدهد مؤلفهه یا )111/.>P P<( شکیبایی )β=-./23 11/.-=β( رضایت متعالیشدن P<1( 23/.-=β( و استقامت )11/.>P 11/.-=β( خرده مقیاس اعتقاد ناامیدکننده را به صورت منفی پیشبینی نسبت به آیندهای کردند. در مجموع این عوامل %33 واریانس کل نمونه را تبیین نمودند. بر طبق نتایج جدول 11 ترکیب عوامل روان نژندگرایی متعالیشدن P<1( ) P<1 21/.=β( وظیفهگرایی P< )β=-./15 1( P< ) رضایت ( β=-./23 15/.-=β( و استقامت )11/.>P 12/.-=β( توانستند نمره کل ناامیدی را پیشبینی نمایند. این عوامل در

13 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني مجموع %31 واریانس کل نمونه را تبیین کردند. بر طبق نتایج جدول 11 ترکیب عوامل روان نژندگرایی )11/.>P 12/.=β( متعالیشدن ( 111/. >P 25/.-=β( شکیبایی )111/. >P 11/.-=β( و رضایت )11/.>P 11/.-=β( توانستند خرده مقیاس تردید در مورد ا آیندهی پیشبینی را امیدوارکننده نمایند. این عوامل در مجموع %13 واریانس کل نمونه را تبیین کردند. بر طبق نتایج جدول 12 ترکیب عوامل روان نژندگرایی )22/.=β, متعالیشدن )P<,β=( برونگرایی )P<1,β=( رضایت )P<1,β=-./23( )P< توانستند,β=( خرده مقیاس اعتقاد نسبت به آیندهای 11/.>P( و استقامت ناامیدکننده را پیشبینی نمایند. در این میان روان نژندگرایی به صورت مثبت و برونگرایی متعالیشدن رضایت و استقامت پیشبینیکننده منفی خرده مقیاس اعتقاد نسبت به آیندهای تبیین کردند. ناامیدکننده بوده است. این عوامل در مجموع %31 واریانس کل نمونه را

14 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني نتیجهگیری ناامیدی به صورت دیدگاه منفی در مورد آینده یا مجموعهای در مورد آینده تعریف میشود. پژوهش حاضر بررسی نقش )فورینتس و پیشبینیکنندگی م.( 2111 همکاران مؤلفههای صبر از انتظارات منفی یکی از اهداف به عنوان فضایل اخالقی در پیشبینی ناامیدی بود. در قرآن و سایر منابع دینی بر ممنوعیت یأس و ناامیدی و )31 تأثیر امید بر کاهش افسردگی اشاره شده است. به عنوان مثال ت یأ س وا م ن ر و ح الل ه إ ن ه ال ییأ س م ن ر و ح الل ه إ ال ال ق و م ال ک اف ر ون نومید مباشید زیرا جز گروه کافران کسی از رحمت خدا نومید نمیشود«. صبر از جمله مفاهیم اخالقی است که موجب تقویت امید در فرد اهمیت این سازه روانشناختی اخالقی قرآن کریم مطرح شده است. نتایج پژوهش حاضر فرد»و ال از رحمت خدا )یوسف: میشود. به حدی است که در بیش از هفتاد آیه نشاندهنده منفی همبستگی معنادار میان صبر و ناامیدی است که این نتایج با پژوهش غباری بناب و خدایاری همسو ش.( )1313 مؤلفههای صبر توانایی دارند. بر طبق این نتایج میباشد. همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که پیشبینی مؤلفههیا نمره کل ناامیدی و خرده مقیاسهای آن را متعالیشدن و رضایت توانستند نمره کل ناامیدی و هر دو خرده مقیاس آن را به طور منفی پیشبینی کنند. بنابراین نمره مؤلفهه یا باال در متعالیشدن و رضایت صبر با نمره پایین در ناامیدی و خرده مقیاسهای آن همراه است. در نتیجه تحمل سختیها و صبوربودن در جهت دستیابی به هدف و رسیدن به قرب الهی )متعالیشدن( و پذیرش وضع موجود و قبول آنچه که فرد در آن قرار دارد )رضایت( به احتمال بیشتری با مجموعه انتظارات مثبت در مورد آینده عدم تردید در مورد آیندهای اعتقاد نسبت به آیندهای نومیدکننده همراه است. امیدوارکننده و عدم

15 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني / 717 فصلنامه اخالق پزشكي مؤلفه امیدوارکننده شکیبایی صبر نیز توانست دو خرده مقیاس تردید در مورد آیندهای و اعتقاد نسبت به آیندهای ناامیدکننده را به طور منفی پیشبینی کند. بنابراین افرادی که در مقابل مصایب و سختیها تابآوری و بردباری بیشتری نشان پژوهش میدهند انتظارات منفی کمتری در مورد آینده دارند. عالوه بر این نتایج حاضر نشان داد که اعتقاد نسبت به ا آیندهی مؤلفه ناامیدکننده استقامت نمره را به طور منفی کل ناامیدی پیشبینی و خرده مقیاس میکند. این یافته حاکی از آن است که پایداری و ثبات در انجام امور و مداومت در کار و فعالیت پیشبینیکننده عدم باور نسبت به آیندهای همانگونه که اشاره شد از میان پنج ناامیدی را به صورت منفی پیشبینی نومیدکننده است. مؤلفه کنند. تنها صبر چهار مؤلفه مؤلفه درنگ توانایی آن توانستند پیشبینی ناامیدی را نشان نداد. پیشنهاد میشود در پژوهشهای آتی نقش پیشبینیکنندگی این مؤلفه بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. همچنین باید متذکر شد که با توجه به عدم وجود پیشینه پژوهشی در مورد نقش صبر مؤلفههای آن و پیشبینی در ناامیدی امکان مقایسه یافتههای به دستآمده با دیگر پژوهشهای مرتبط وجود ندارد. با این وجود از بررسی نتایج پژوهش حاضر میتوان اینگونه نتیجهگیری کرد که توجه به مباحث اخالقی در درمان و پیشگیری اختالالت روانی از اهمیت بسزایی برخوردار است. مفاهیم اخالقی سالمت روان افراد ایفا کنند. میتوانند نقش منحصر به فردی را در یکی دیگر از اهداف پژوهش حاضر بررسی نقش پنج عامل بزرگ شخصیت به ویژه مؤلفههای اخالقی شخصیت در پیشبینی بود. یافتهه یا پژوهش حاضر در این مورد نشان داد که ویژگی شخصیتی توافقپذیری توانایی پیشبینی نمره کل ناامیدی و هر دو خرده مقیاس آن را دارد. از این یافته اینگونه

16 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني استنباط میشود که افرادی که در شاخص انتظارات مثبتی در مورد آینده شکل توافقپذیری باالیی نمره میدهند. به عبارت دیگر توانایی گذشتگی اعتماد رکگویی نوع دوستی فروتنی صداقت دلرحمی با دیگران و اهمیتدادن به منافع و آنان آمادگی بخشیدن خطاهای میگیرند آنها از خود همدردی که از جمله مباحث مطرح در اخالق هستند با مجموعه انتظارات مثبت در مورد آینده عدم تردید در دستیابی به خواستهها اطمینان به آینده و انتظار موفقیت در آینده همراه است. یافته پژوهش حاضر با پژوهش ولتینگ )a 1333( ناهمسو است. در تبیین علت تفاوت پژوهش حاضر با سایر پژوهشهای مرتبط میتوان اینگونه نتیجهگیری کرد که پژوهش حاضر بر روی یک نمونه غیر بالینی صورت گرفته است در حالی که بیشتر پژوهشهای صورتگرفته در مورد ارتباط میان شخصیت و ناامیدی بر روی جمعیت بالینی بوده است. بنابراین وجود تفاوت بین گروهها احتماال تبیینکننده تفاوت در یافتهها میباشد. همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که عامل روان نژندگرایی توانایی پیشبینی نمره دارد. ناامیدی یا مجموعهای کل ناامیدی و خرده مقیاس اعتقاد نسبت به آیندهای ناامیدکننده را از انتظارات منفی در مورد آینده به عنوان عنصر سوم مثلث شناختی مطرح است که در آسیبشناسی افسردگی نقش مهمی دارد. ناامیدی به عنوان علت ایجاد افسردگی ناامیدی نیز در نظر گرفته شده است. همکاران 2115 م.( )پنزارال و یافته پژوهش حاضر حاکی است که هیجانات منفی افراد ناامید با احساس غم نگرانی دلسردی گناه بیارزشی و مالل مشخص میشود. به همین دلیل اینگونه افراد مستعد ابتال به افسردگی دوبرستین و همکاران دوبرستین و همکاران ولتینگ م.( )1331 میباشند. این یافته با 1333 ولتینگ م.( )a پژوهشه یا 1333 b( چیکوتا و استیلز م.( )2111 م.( )2111 م.( و تسو و همکاران

17 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني )2111 م.( همسو میباشد. پژوهشهای صورتگرفته در ایران نیز نشان دادهاند که عامل روان نژندگرایی میتواند به طور مثبت ناامیدی را پیشبینی کند. به عنوان مثال بیرامی و همکاران ش.( )1331 نشان دادند که افرادی که آسیبپذیری بیشتری نسبت به استرس دارند و از احساسات ترس غم برانگیختگی رنج میبرند انتظارات منفی بیشتری نسبت به آینده دارند. نتایج پژوهش حاضر با یافتهه یا بیرامی و همکاران )1331 ش.( نیز همسو میباشد. بر طبق نتایج پژوهش حاضر ویژگی شخصیتی برونگرایی توانست خردهمقیاس اعتقاد نسبت به آیندهای ناامیدکننده را به طور منفی پیشبینی کند. این یافته مبین این نکته است که افراد جمعگرا فعال پرانرژی پرتحرک و قاطع به موفقیت در آینده امیدوارند با امید و اشتیاق به آینده نگاه میکنند آمادگی بیشتری برای پیشروی به سمت آینده دارند و همچنین انتظار اوقات خوبی در آینده را دارند. پژوهشهای مختلفی نشان دادهاند دارد م. ولتینگ ab برونگرایی توانایی که ناامیدی را پیشبینی )چیکوتا و همکاران 2111 م. تسو و همکاران 2111 م. دوبرستین و همکاران عاشوری و همکاران 1333 ش.( بیشتر م. دوبرستین و همکاران پژوهشهای فوقالذکر تنها نمره 1331 م. بیرامی و همکاران 1331 ش. اما نکته حایز اهمیت در این زمینه این است که در کل ناامیدی به عنوان متغیر وابسته وارد تحلیلهای آماری شده است و خردهمقیاسهای آن مورد تحلیل قرار نگرفتهاند. در پژوهش حاضر عالوه بر نمره کل ناامیدی خرده مقیاسهای آن نیز به عنوان متغیر وابسته وارد تحلیل شدهاند. پژوهش حاضر بر خالف پژوهشهای فوقالذکر نشان داد که برونگرایی نمره کل ناامیدی را پیشبینی نمیکند اما پیشبینیکننده منفی خرده مقیاس اعتقاد نسبت به آیندهای ناامیدکننده است. در تبیین این یافته

18 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني میتوان اینگونه نتیجهگیری کرد که خوشبینی نسبت به ا آیندهی ویژگیهای افراد برونگرا است. به یافته وظیفهگرایی نسبت به آیندهای توقع دستآمده از پژوهش حاضر در مورد نقش )وجدان( روشن از پیشبینیکنندگی عامل این است که این عامل به طور منفی خردهمقیاس اعتقاد ناامیدکننده را پیشبینی کرد. به عبارت دیگر افرادی که سطح باالیی دارند و تالش زیادی برای تحقق اهداف خود صرف میکنند خویشتن دار هستند در تصمیمگیریهای خود محتاط هستند قابل اعتمادند و به اصول اخالقی پایبندند آینده را امیدوارکننده ارزیابی میکنند و با امید و اشتیاق به آینده نگاه میکنند. پژوهشهایی که تأییدکننده نقش پیشبینیکنندگی وظیفهگرایی )وجدان( در پیشبینی ناامیدی هستند )تسو و همکاران 2111 م. دوبرستین و همکاران 1331 م. بیرامی و همکاران 1331 ش. عاشوری و همکاران 1333 ش.( ناامیدی را وارد تحلیلهای آماری کردهاند قرار ندادهاند اما به طور کلی نتایج پژوهش حاضر با همسو میباشد. به طور کلی نتایج پژوهش حاضر در مورد نقش کل تنها نمره و خردهمقیاسهای آن را مورد تحلیل پژوهشهای فوقالذکر پیشبینیکنندگی پنج عامل بزرگ شخصیت در پیشبینی ناامیدی نشان داد که عوامل توافقپذیری برونگرایی روان نژندگرایی و هستند. که به طور اخص وظیفهگرایی میتوان )وجدان( اینگونه از عوامل مهم نتیجهگیری پیشبینیکننده ناامیدی کرد که عالوه بر روان نژندگرایی و برونگرایی ویژگیهایی مانند توافقپذیری و وظیفهگرایی )وجدان( مؤلفههای اخالقی شخصیت هستند نیز ناامیدی را به صورت منفی پیشبینی مینمایند. به عبارت دیگر حضور اخالق در قالب ویژگیهای شخصیتی میتواند زمینهای را برای پیشگیری و درمان ناامیدی فراهم نماید.

19 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني آخرین هدف پژوهش حاضر بررسی نقش ترکیبی پنج عامل بزرگ شخصیت و مؤلفهه یا صبر در پیشبینی ناامیدی بود. پژوهش حاضر نشان داد که ترکیب متغیرهای شخصیت و صبر میتوانند نمره کل ناامیدی و خرده مقیاسهای آن را پیشبینی کنند. بر طبق این نتایج روان نژندگرایی به طور مثبت و وظیفهگرایی متعالیشدن رضایت و استقامت به طور منفی نمره پیشبینی را ناامیدی کل نمودند. به عبارت دیگر هنگامی که ترکیب متغیرهای شخصیت و صبر به عنوان متغیرهای پیش بین وارد تحلیلهای آماری میشوند تمایل به داشتن احساسات منفی به صورت یک صفت با مجموعه انتظارات منفی در مورد آینده همراه است. برعکس توانایی خویشتن داری وظیفه شناسی و تالش زیاد در جهت رسیدن به اهداف )وظیفهگرایی یا وجدان( به همراه تحمل مصایب و سختیها در جهت رسیدن به قرب الهی )متعالیشدن( رضایت از وضعیت فعلی )رضایت( و ثبات قدم و پایداری در انجام امور )استقامت( با امید به آینده مرتبط است. عالوه بر این نتایج نشان داد که خرده مقیاس تردید در مورد آیندهای امیدوارکننده به طور مثبت توسط روان نژندگرایی و به طور منفی توسط مؤلفهه یا متعالیشدن شکیبایی و رضایت پیشبینی میشود. سرانجام اینکه ترکیب متغیرهای روان نژندگرایی برونگرایی مقیاس اعتقاد نسبت به آیندهای متعالیشدن رضایت و استقامت توانستند خرده ناامیدکننده را پیشبینی کنند. از بررسی این یافتهها میتوان اینگونه نتیجهگیری کرد که از میان ویژگیه یا شخصیتی روان نژندگرایی پیشبینیکننده عوامل مهم ناامیدی برونگرایی و هستند. از میان وظیفهگرایی مؤلفههای صبر )وجدان( متعالیشدن از عوامل مهم و رضایت از پیشبینیکننده میباشند. همچنین باید متذکر شد که با توجه به عدم وجود پیشینه پژوهشی در این زمینه امکان مقایسه این یافتهها میسر نیست.

20 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني / 716 فصلنامه اخالق پزشكي باید متذکر شد که پژوهش حاضر بر روی دانشجویان دانشگاه و گروه سنی جوان صورت گرفته است. بنابراین در تعمیم نتایج به جمعیت عمومی و دیگر گروههای سنی با محدودیتهایی روبروست. همچنین پیشنهاد میشود که پژوهش حاضر با نمونههای متفاوت عادی و بالینی تکرار گردد. با توجه به مقطعیبودن مطالعه حاضر برای مشخصکردن روابط علی بین سازههای پژوهش انجام مطالعه طولی ضروری به نظر میرسد. به پژوهشگران پیشنهاد میشود که ارتباط میان شخصیت صبر و ناامیدی را با توجه به عامل جنسیت مورد بررسی قرار دهند. پژوهش حاضر برای درمانگران نیز کاربردهای مهمی به همراه دارد. این پژوهش نشان داد که صبر و مؤلفههای آن به عنوان فضایل اخالقی پیشبینیکننده منفی ناامیدی است. بنابراین به درمانگران پیشنهاد میشود که در درمان افسردگی و ناامیدی درمانجویان از راهبردهای آموزش صبر استفاده نمایند. همچنین به درمانگران توصیه میشود که در درمان افسردگی و ناامیدی با شناسایی ویژگیه یا شخصیتی مراجعان و شناسایی مراجعین با ویژگیهای شخصیتی در معرض خطر )مانند روان نژندگرایی( و همچنین توجه به مؤلفههای شخصیتی مرتبط با اخالق به تسهیل روند درمان کمک کنند.

21 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني جدول 1: توزیع گروه نمونه برحسب دانشکده و جنسیت دانشجویان کل پسر دختر دانشکده ادبیات و علوم انسانی اقتصاد و علوم اجتماعی علوم تربیتی و روانشناسی حقوق و علوم سیاسی علوم پایه فنی و مهندسی کل

22 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني جدول 2: میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای مورد مطالعه متغیرهای مورد مطالعه برونگرایی توافقپذیری وظیفهگرایی روان نژندگرایی گشودگی نسبت به تجربه نمره کل صبر متعالیشدن شکیبایی رضایت استقامت درنگ نمره کل ناامیدی تردید در مورد آیندهای اعتقاد نسبت به آیندهای امیدوارکننده ناامیدکننده میانگین 15/31 11/13 11/12 11/35 12/15 31/13 23/33 21/21 12/55 11/13 11/33 1/12 1/21 3/13 انحراف استاندارد 2/11 1/35 3/11 3/11 1/35 12/12 1/51 1/22 2/32 2/23 2/23 3/31 1/33 2/11

23 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني جدول 3: همبستگی متغیرهای مورد مطالعه متغیرها روان نژندگرایی نمره کل ناامیدی تردید در مورد آیندهای امیدوارکننده اعتقاد نسبت به آیندهای ناامید کننده./31./21./31 توافقپذیری 21/.- -./31 -./25 -./31 وظیفهگرایی )وجدان( * برونگرایی 13/.- * گشودگی 13/.- -./31 متعالیشدن 15/.- -./31 -./22 شکیبایی 33/.- -./31 رضایت 11/.- -./31 استقامت 11/.- -./31 -./25 درنگ 31/.- نمره کل صبر 15/.- P< 0.01 * P< 0.05

24 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني جدول 4: نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان برای پیشبینی نمره کل ناامیدی بر اساس پنج عامل بزرگ شخصیت Sig t β S. E B متغیرهای پیشبین متغیر مالک 1 5/23./31./25 روان نژندگرایی 3-2/51 -./15 توافقپذیری نمره کل./25-1/11 وظیفهگرایی ناامیدی -1/13 برونگرایی R 2./15 جدول 5: نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان برای پیشبینی خرده مقیاس تردید متغیر مالک تردید در آیندهای مورد امیدوارکننده در مورد آیندهای متغیرهای پیشبین روان نژندگرایی توافقپذیری وظیفهگرایی گشودگی B امیدوارکننده بر اساس پنج عامل بزرگ شخصیت R 2 Sig./31./21 t -2/15-1/11 -./31 β - S. E - - جدول 6: نتایج تحلیل رگرسیون چند گانه همزمان برای پیشبینی خرده مقیاس اعتقاد متغیر مالک اعتقاد نسبت به آیندهای ناامیدکننده نسبت به آیندهای متغیرهای پیشبین روان نژندگرایی توافقپذیری وظیفهگرایی برونگرایی B ناامیدکننده بر اساس پنج عامل بزرگ شخصیت R 2./21 Sig 1 1 t 1/21-2/12-3/11-2/21 β./32 -./15 S. E -./15

25 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني / 717 فصلنامه اخالق پزشكي جدول 7: نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان برای پیشبینی نمره کل ناامیدی بر اساس مؤلفههای صبر متغیر مالک نمره کل ناامیدی متغیرهای Sig t β S. E B پیشبین 1-1/11 -./23 متعالیشدن R 2./23-1/15 شکیبایی./21 1-1/11 -./21./15 -./21 رضایت -2/11 استقامت -./35 - درنگ جدول 8: نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان برای پیشبینی خرده مقیاس تردید متغیر مالک تردید در مورد آیندهای امیدوارکننده در مورد آیندهای متغیرهای پیشبین متعالیشدن شکیبایی رضایت استقامت درنگ امیدوارکننده بر اساس β S. E B مؤلفههای صبر R 2 Sig t -1/11-1/11-3/11 -./31 -./32 -./21 -./33 - -

26 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني جدول 9: نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان برای پیشبینی خردهمقیاس اعتقاد متغیر مالک اعتقاد نسبت به آیندهای ناامید کننده نسبت به آیندهای متغیرهای پیشبین متعالیشدن شکیبایی رضایت استقامت درنگ B ناامیدکننده بر اساس مؤلفههای صبر R 2./33 Sig 1 1./15 t -5/32-2/31-1/13-2/15 β -./23 -./23 S. E -./15 -./21 جدول 11: نتایج تحلیل رگرسیون چند گانه همزمان برای پیشبینی نمره کل ناامیدی بر اساس ترکیبی از پنج عامل بزرگ شخصیت و مؤلفههای صبر متغیر مالک نمره کل ناامیدی Sig t β S. E B متغیرهای پیشبین 1 3/13./21 روان نژندگرایی -./15./15 توافقپذیری 1-3/21 -./15 وظیفهگرایی -1/11 برونگرایی R 2./31 1-1/12 -./23 متعالیشدن./31 -./31 شکیبایی 3-2/31 -./15 -./21 رضایت -2/ /21 استقامت -./25 - درنگ

27 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني جدول 11: نتایج تحلیل رگرسیون چند گانه همزمان برای پیشبینی خرده مقیاس تردید در مورد آیندهای متغیر مالک تردید در مورد آیندهای امیدوارکننده امیدوارکننده بر اساس ترکیبی از پنج عامل بزرگ شخصیت و مؤلفههای صبر متغیرهای پیشبین روان نژندگرایی توافقپذیری وظیفهگرایی گشودگی متعالیشدن شکیبایی رضایت استقامت درنگ R 2 Sig./ /25 t 2-1/53-1/53-1/15-1/31-1/32-2/35-1/13 -./52 β -./25 -./15 S. E B -./21 جدول 12: نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان برای پیشبینی خرده مقیاس اعتقاد نسبت به آیندهای ناامیدکننده بر اساس ترکیبی از پنج عامل بزرگ شخصیت و مؤلفههای صبر متغیر مالک اعتقاد نسبت به آیندهای ناامیدکننده متغیرهای پیشبین روان نژندگرایی توافقپذیری وظیفهگرایی برونگرایی متعالیشدن شکیبایی رضایت استقامت درنگ R 2./31 Sig 1./31./22 1./33 1./31 t 1/21-1/21-1/21-2/21-1/11-2/32-2/11 β./22 -./23 S. E B./15 - -

28 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني 1. Conscientiousness 2. Neuroticism 3. Extraversion 4. Openness to experience 5. Agreeableness 6. Cluster sampling 7. Probability proportionate size 8. Beck s Hopelessness Scale پینوشتها فهرست منابع Ashouri, A. Habibi Asgarabad, M. Torkman Malayeri, M. Javan Asmly, A. (2009). Relationship between suicidal ideation and personality in substance abusers (Persian). Journal of Behavioral Sciences. 3 (3): Bayrami, M. Eghbali, A. Gholizadeh, H. (2012). Interaction between personality factors and depression symptoms, hopelessness and suisidal ideation among students (Persian). Medical Journal of Tabriz University. 34 (1): Beck, AT. Steer, RA. (1988). Manual for the Beck Hopelessness Scale. San Antonio, TX: Psychological Corp. Chioqueta, AP. Stiles, TC. (2005). Personality traits and the development of depression, hoplessness, and suicide ideation. Personality and Individual Differences. 38: Costa, PT. McCrae, RR. (1985). The NEO Personality Inventory manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources. Costa, PT. McCrae, RR. (1992). Replay to Eysenck. Personality and Individual Differences. 13: Duberstein, PR. Conner, KR., Conwell, Y. Cox, C. (2001). Personality correlates of hopelessness in depressed inpatients 50 years of age and older. Journal of Personality Assessment. 77 (2):

29 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني Duberstein, PR. Conwell, Y. Caine, ED. (1994). Age differences in the personality characteristics of suicide completers: Preliminary findings from a psychological autopsy study. Psychiatry: Interpersonal and Biological Processes. 57 (3): Dyce, JA. (1996). Factor structure of the Beck Hopelessness Scale. Journal of Clinical Psychology. 52 (5): Forintos, DP. Sallai, J. (2010). Adaptation of the Beck Hopelessness Scale in Hungary. Psychological Topics. 19 (2): Ghobari Bonab, B. Khodayari Fard, M. (2000). The relationships of trust in God, anxiety, patience and hope in distressd situations (Persian). First International Conference of Religion and Mental Health. Tehran: Iran University of Medical Sciences. Goldberg, LR. (1992). The development of markers for the Big-Five factor structure. Psychological Assessment. 4: Goldberg, LR. (1999). A broad-bandwidth, public-domain, personality inventory measuring the lower-level facets of several Five- Factor models. In I. Mervielde, I. Deary, F. De Fruyt, & F. Ostendorf (Eds.), Personality psychology in Europe. 7: Goudarzi, MA. (2002). The study on reliability and validity of beck hopelessness scale in a group of Shiraz university students (Persian). Journal of Social and Human Sciences of Shiraz University. 18 (2 (36)): Haghjoo, S. (2013). Prediction of suicidal ideation based on components of patience and emotion regulation (Persian) (M. A. thesis). Shiraz: Shiraz University. Hossein Sabet, F. (2008). Effectiveness of patience training in anxiety, depression and happiness (Persian). Study of Islamic Psychology. 1 (2): Izadi Tame, A. Borjali, A. Delavar, A. Eskandari, H. (2008). Patience, theoretical principles and psycho- social functions (Persian). Islamic Talim Tarbiyat. 17 (78):

30 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني / 716 فصلنامه اخالق پزشكي Izadi Tame, A. Borjali, A. Delavar, A. Eskandari, H. (2010). Effects of patience and problem solving training on aggressiveness and selecting contrastive strategies in police university students (Persian). Danesh-e-Entezami. 11 (3): Kalantari, S. (2012). The comparison of facets of mindfulness and patience among patients with major depression, generalized anxiety disorder and normal individuals (Persian) (M. A. thesis). Shiraz: Shiraz University. Keyhanfar, R. (2010). Study of relationship between patience and stress in students of Shiraz University (Persian) (M. A. thesis). Shiraz: Shiraz University. Khormaie, F. (2006). The casual model of personality traits, motivational orientation and cognitive learning styles (Persian) (Doctoral dissertation). Shiraz: Shiraz University. Khormaie, F. Farmani, A. Soltani, E. (in press). The Patience Scale: Instrument development and estimates of psychometric properties (Persian). Educational Measurement. Khormaie, F. Farmani, A. Soltani, E. Shekarpour, A. (2013). Preliminary investigation of relationships between personality characteristics, patience and hopelessness among university students (Persian) (Research project). Kazeroun: Salman Farsi University. Maddi, SR. (1996). Personality theories: A comparative analysis. California: Brooks/ Cole Publishing Company. Mashayekhi pour, MA. (2011). The bases of work ethics from the view of Imam Ali (Persian). Journal of Islamic Management. 19 (1): Nuri, N. (2008). The Study of psychological bases and symptoms of patience in Quran (Persian). Psychology and Religion. 1 (4): Panzarella, C. Alloy, LB. Whitehouse, WG. (2006). Expanded hopelessness

31 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني theory of depression: On the mechanisms by which social support protects against depression. Cognitive Therapy Research. 30: Poorghaznein, T. Ghafari, F. (2004). Study the relationship between hope and self esteem in renal transplant recipients at Imamreza hospital in Mashhad, Iran (Persian). Journal of Sabzevar University of Medical sciences. 11 (1 (31)): Rabbani, M. (2013). The comparison of spirituality and patience components between metamphetamin abusers, opium abuser and normal persons (Persian) (M. A. thesis). Shiraz: Shiraz University. Razmzan, Z. (2011). Investigating the relationship of patience components and resilience with spiritual transcendence among university students of Shiraz University (Persian) (M. A. thesis). Shiraz: Shiraz University. Sharify, T. Mehrabizadeh Honarmand, M. Shokrkon, H. (2005). Religious attitude and general health and patience in students of Ahvaz Islamic Azad University (Persian). Journal of Psychiatry and Clinical Psychology (Thought and Behavior). 11 (1): Shokoofeh Fard, S. Khormaie, F. (2012). An inquiry into the predictive role of components of patience in students' aggressive behavior (Persian). Psychology and Religion. 5 (2): Steed, L. (2001). Future validity and reliability evidence for Beck Hopefulness Scale scores in a nonclinical sample. Educational and Psychological Measurement. 61 (2): Tsoh, J. Chiu, HFK. Duberstein, PR. Chan, SSM. Chi, I. Yip, PSF. Conwell, Y. (2005). Attempted suicide in the Chinese elderly: A multi-group controlled study. American Journal of Geriatric Psychiatry. 13: Velting, DW. (1999 a). Suicidal ideation and the Five Factor Model of personality. Personality and Individual Differences. 27:

32 نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخالقي و شخصیت در پیشبیني Velting, DW. (1999 b). Personality and negative expectancies: Trait structure of the Beck Hopelessness Scale. Personality and Individual Differences. 26: یادداشت شناسه مؤلفان فرهاد خرمائی: دکترای روانشناسی تربیتی استادیار دانشگاه شیراز شیراز ایران. )نویسنده مسؤول( پست الکترونیک: اعظم فرمانی: دانشجوی دکتری تخصصی روانشناسی دانشگاه پیام نور تهران تهران ایران. اسماعیل سلطانی: تهران ایران. دانشجوی دکترای روانشناسی بالینی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

33 فرهاد خرمائي اعظم فرماني اسماعیل سلطاني Investigating the Prediction Role of Patience as a Moral Construct and Personality Characteristics in the Hopelessness of University Students F.Khormaie A.Farmani E.Soltani Abstract Hopelessness as a cognitive factor is characterized by negative expectancies about future and is observed in many psychological disorders. The aim of the present study was to examine the predicting role of personality characteristics and patience components in the hopelessness of university students. Five hundred and sixteen university students at Shiraz University were recruited via random cluster sampling method. These participants filled Goldberg s 50- item personality questionnaire (Short Form), the Patience Scale and Beck s Hopelessness Scale. According to the results of multiple regression analysis, the Big Five factors of Personality, predicted hopelessness and its subscales. Patience components predicted negatively hopelessness and its subscales. Moreover, the combination of the Big Five factors of personality and patience components predicted hopelessness and its subscales. The results indicated that personality and patience are important variables in predicting hopelessness. Thus, taking these two psychological constructs into consideration is important in the treatment of depression and hopelessness. Keywords Hopelessness, Patience Components, Personality Characteristics, The Big Five Factors of Personality, Depression